andrzej mencwel, antropologia kultury

Podstrony

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Snobizm Balzaka sprawia zawsze przykre wrażenie, jegopolityczne wybryki są jednak zupełnie niewinne, bo chociaż zajmuje się tak gorliwiesprawą arystokracji, to przecież nie jest arystokratą, a to, jak słusznie podkreślono,stanowi istotną różnicę.Jego arystokratyzm to konstrukcja spekulatywna; nie pocho-dzi ona z serca ani z instynktu.Balzak jest nie tylko pisarzem na wskroś mieszczańskim, u którego wszystko, cospontaniczne, ma swe zródło w świadomości życia jego stanu; jest on zarazem cieszą-cym się największym powodzeniem apologetą burżuazji, który swego podziwu dla osią-gnięć tej klasy wcale nie ukrywa.Jest tylko pełen histerycznego strachu i wszędzieprzeczuwa nieporządek i rewolucję.Zwalcza wszystko, co zagraża trwałości istnieją-cych stosunków, i broni wszystkiego, co trwałość ta zdaje się zapewnić.Najmocniejsząochronę przed anarchią i chaosem widzi w monarchii i w Kościele katolickim; feuda-385Arnold Hauser BALZAKlizm jest dla niego tylko systemem wynikającym z panowania tych potęg.Nie chodzimu wcale o formy, jakie przyjęły od czasu rewolucji monarchia, Kościół i szlachta,a tylko o reprezentowane przez nie ideały, i zwalcza demokrację i liberalizm tylkodlatego, że cały gmach hierarchii musi się załamać, kiedy się je zacznie krytykować.Ponieważ, jak sądzi, potęga, nad którą się dyskutuje, nie istnieje.Równość zdaniem Balzaka jest urojeniem nie do zrealizowania; nigdzie naświecie nie urzeczywistniono jej.Jak każda wspólnota, a zwłaszcza rodzina, polega naautorytecie, tak całe społeczeństwo musi się opierać na zasadzie władzy.Demokracii socjaliści są nieżyciowymi marzycielami i to nie tylko dlatego, że wierzą w wolnośći równość, lecz także, ponieważ idealizują bez miary lud i proletariat.Ludzie są jed-nak w rzeczywistości wszyscy jednakowi; wszyscy dbają o swe korzyści i dążą tyl-ko do własnych interesów.Społeczeństwo jest w swej całości opanowane logikąwalki klasowej; wojna między bogatym i biednym, silnym i słabym, uprzywilejowanymi pozbawionym praw nie zna granic. Każda władza dąży do ocalenia samej siebie(Lekarz wiejski) i każda klasa uciśniona do zniszczenia swych ciemięzców są tofakty niezmienne.Balzak jest już jednak obeznany nie tylko z pojęciami walki klaso-wej, ale rozporządza także techniką odsłaniania, właściwą materializmowi historycz-nemu. Posyła się na galery złodzieja mówi Vautrin w Straconych złudzeniach gdy skazuje się ledwie na kilka miesięcy więzienia człowieka, który rujnuje całe rodzi-ny podstępnym bankructwem, ale ci hipokryci wiedzą dobrze, że skazujący złodziejasędziowie utrzymują między bogatymi a biednymi barierę, [.] gdy fałszywy bankrut[.] powoduje jedynie przemieszczenie kapitałów.Istotna różnica między Balzakiem i Marksem polega jednak na tym, że autor Kome-dii ludzkiej ocenia walkę proletariatu dokładnie tak samo jak walkę pozostałych klas, toznaczy jako walkę o korzyści i przywileje, natomiast Marks dostrzega w walce proleta-riatu o władzę i w jego zwycięstwie początek nowej ery, urzeczywistnienia idealnegoi ostatecznego stanu.Balzak jeszcze przed Marksem odkrywa, i to w formie dla tegoostatniego decydującej, ideologiczny charakter myślenia. Cnota zaczyna się z dobro-bytem , mówi on w Kawalerskim gospodarstwie, a w Straconych złudzeniach Vautrinmówi o luksusie zacności , na który można sobie pozwolić, kiedy się rozporządzaodpowiednim stanowiskiem i stosownym majątkiem.Już w swym Essai sur lasituation du partie royaliste (1832) wskazuje Balzak, na proces kształtowania się ide-ologii. Rewolucje dokonują się twierdzi najpierw w sprawach i interesach, po-tem rozszerzają się na idee i przemieniają w końcu w zasady.Materialne, bytoweskrępowanie myślenia i dialektykę bytu i świadomości odkrywa on już w LudwikuLambercie, którego bohater, jak zauważa, po spirytualizmie swej młodości coraz bar-dziej uświadamia sobie materialność myślenia.Nie był to oczywiście przypadek, że Bal-zak i Hegel uznali prawie równocześnie dialektyczną strukturę treści świadomości.Go-spodarka kapitalistyczna i nowoczesne mieszczaństwo były pełne sprzeczności i wyraziłyjaśniej dwustronne uwarunkowanie historycznego rozwoju niż kultury wcześniejsze.Podstawy materialne społeczeństwa mieszczańskiego nie były jednak same w sobiebardziej zrozumiałe niż podstawy feudalizmu, nowa warstwa górna przywiązywała teżznacznie mniejsze znaczenie niż warstwa dawna do tego, aby zamaskować ideologicznewarunki ekonomiczne swych rządów.Jej ideologia była poza tym o wiele jeszcze zamłoda, aby pozwolić zapomnieć o swym pochodzeniu.386Arnold Hauser BALZAKDominującą cechą światopoglądu Balzaka jest jego realizm, trzezwa i pozbawionazłudzeń obserwacja faktów.Jego materializm historyczny i doktryna ideologiczna totylko obiektywizacje poczucia realności.Balzak zachowuje realistyczne, krytyczne sta-nowisko również wobec tych zjawisk, do których jest przywiązany uczuciowo.Tak więcpomimo swego nastawienia konserwatywnego podkreśla przede wszystkim niepo-wstrzymany proces rozwoju, który doprowadził do nowoczesnego, mieszczańsko-kapitalistycznego społeczeństwa, i w ocenie kultury technicznej nie popada nigdyw prowincjonalizm idealistów.Jego stosunek do nowoczesnego przemysłu jako no-wej, jednoczącej świat potęgi, jest na wskroś pozytywny.Podziwia nowoczesną me-tropolię z jej, skalą, jej dynamizmem i rozmachem.Paryż upaja go; kocha go po-mimo jego występności, a może właśnie z powodu monstrualności jego występków.Kiedy bowiem mówi o grand chancre fumeux, etale sur les bords de la Seine (wiel-kim cuchnącym wrzodzie rozpostartym na brzegu Sekwany), zdradza każdym słowemfascynację kryjącą się za jego dosadnymi wyrażeniami [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

bezglutenowo.pev.pl